Phlomis fruticosa/Φλομίς η θαμνώδης- η γνωστή μας και πανταχού παρούσα ασφάκα

Η ασφάκα – Φλωμίς η θαμνώδης/Phlomis fruticosa, είναι ένα πασίγνωστος θάμνος σε όλες σχεδόν τις περιοχές της χώρας μας!
Το όνομα του γένους Phlomis προέρχεται από την ελληνική λέξη φλόγα.
Φλόγα, διότι στην αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν τα φύλλα της ασφάκας ως φυτίλια λυχνίας!
Το όνομα του είδους, fruticosa, σημαίνει θαμνώδες και κοντό, και δηλώνει το συνήθη τρόπο ανάπτυξής της!
Είναι ένας μικρός αειθαλής ξυλώδης θάμνος , με ύψος έως 1m και πλάτος 1,5m, της τάξης των Lamiales,
της οικογένειας των χειλανθών/Lamiaceae και του γένους των Phlomis.
Ευδοκιμεί στην Ελλάδα, σχεδόν σε όλες τις περιοχές, όπως στην Ήπειρο,
στην Στερεά Ελλάδα,
στην Πελοπόννησο και στα νησιά και απαντάται σε οκτώ είδη, εκ των οποίων ένα, η Phlomis cretica C. Presl 1822, είναι ενδημικό της Κρήτης!
Επίσης θα βρούμε την ασφάκα στην Ιταλία,
στην Τουρκία,
στην Αλβανία,
στην Κύπρο, καθώς και σε άλλες περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου.
Τα αρωματικά του φύλλα μοιάζουν με φασκόμηλο, για αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή, διότι έχω παρατηρήσει πολλά άτομα να επιμένουν πως η ασφάκα είναι το φασκόμηλο και βέβαια ΟΧΙ, Η ΑΣΦΑΚΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΑΣΚΟΜΗΛΟ.
Τα γκριζοπράσινα λοιπόν φύλλα της ασφάκας έχουν λευκές κάτω πλευρές και είναι καλυμμένα με λεπτές-λεπτές τριχίτσες!
Τα ολοκίτρινα λουλούδια της είναι σωληνοειδή, κάτι που αποτρέπει τις μέλισσες να πάρουν το νέκταρ τους, και “κιτρινίζουν”, ολόκληρες πλαγιές!
Σε πιο παλιούς χρόνους χρησιμοποιούσαν την ασφάκα σε συνδυασμό με άλλα βότανα στα κατά τόπους γιατροσόφια και παρασκεύαζαν ιαματικά μείγματα που χρησιμοποιούσαν σε περιπτώσεις κατακράτησης υγρών του οργανισμού,
σαν ηρεμιστικά,
σαν επουλωτικά και για διάφορα προβλήματα του πεπτικού συστήματος, όπως για τον πόνο στο στομάχι,
το γαστρικό έλκος,
για τη δυσπεψία, αλλά και για τα προβλήματα της χολής!
Τα λουλούδια της, με διάφορους τρόπους και μείγματα, τα χρησιμοποιούσαν για το αναπνευστικό σύστημα, για να μειώσουν τις φλεγμονές και να διεγείρουν την παραγωγή υγρών, διευκολύνοντας έτσι την απόχρεμψη.
Θεωρούσαν τα λουλούδια της ασφάκας ιδανικό ίαμα για τη βρογχίτιδα,
τον έντονο βήχα και τον ερεθισμό του λαιμού.
Επίσης τα αιθέρια έλαια του Phlomis fruticosa χρησιμοποιούνται στη λαϊκή ιατρική ως ορεκτικά,
διεγερτικά,
τονωτικά και ως θεραπευτικά για τον πόνο στο στομάχι,
το γαστρικό έλκος, για τη δυσπεψία και για τα προβλήματα της χολής!
Οι σημαντικότερες ενώσεις που έχουν παρατηρηθεί στην ασφάκα είναι η luteolin,
η apigenin,
η tricin,
η naringenin,
η eriodictyol,
η chrysoeriol και η hesperitin από τα βασικά flavonoids…
Από ότι λένε οι μελισσοκόμοι, η ασφάκα, παρά το γεγονός ότι η ανθοφορία της διαρκεί πλέον των δύο μηνών, σπάνια παρατηρεί κανείς μέλισσες να βόσκουν στα μακρυκάλυκα λουλούδια της.
Μερικές φορές όμως, ιδίως προς το τέλος της ανθοφορίας όταν αρχίζουν να μαραίνονται τα λουλούδια ή μετά από βροχή όταν τα λουλούδια γεμίζουν νερό και οι μέλισσες μπορούν να φθάσουν με
την προβοσκίδα τους το νέκταρ, τότε η παραγωγή μελιού είναι εντυπωσιακή.
Το μέλι της ασφάκας, δεν βγαίνει κάθε χρόνο ούτε σε μεγάλες ποσότητες είναι πολύ καλής ποιότητας, με ευχάριστη γεύση και ανοικτό κίτρινο χρώμα.
Σύμφωνα με τη λαογραφία υπάρχουν καιδιάφορες παροιμίες για την ασφάκα όπως και μια ηπειρώτικη παροιμία που λέει “Έβγαλε κι η ασφάκα ρόιδο και δεν έχει που να το βάλει” και αναφέρεται σε άτομα ανεπρόκοπα που ξαφνικά είχαν μια ανέλπιστη επιτυχία και δεν γνωρίζουν πώς να τη διαχειριστούν!
Και όπως πάντα η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.
                     κείμενο και επιμέλεια κειμένου:ntina/thalia
https://www.researchgate.net
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14713159/
https://www.mdpi.com/2223-7747/9/12/1678