Συλλογή βοτάνων, μια ασχολία που απαιτεί απόλυτη γνώση του αντικειμένου

Συλλογή βοτάνων σήμερα, μια υπέροχη ασχολία που απαιτεί απόλυτη γνώση του αντικειμένου και σεβασμό στη φύση
Η συλλογή των βοτάνων είναι μια υπέροχη ασχολία,
ένας διαλογισμός,
μια τελετουργία και πρέπει να γίνεται με γνώση.
Ο σημαντικότερος κανόνας για τη συλλογή των βοτάνων είναι: – Όταν έχουμε αμφιβολίες, δεν συλλέγουμε.
Άλλος σημαντικός κανόνας είναι ο σεβασμός προς τη φύση– αν θέλουμε να συμμετάσχουμε στα δώρα της φύσης και να απολαμβάνουμε τις θεραπευτικές δυνάμεις της, πρέπει να τη σεβόμαστε και να τη φροντίζουμε.
Βοτανολόγοι και ερευνητές έχουν καθιερώσει τον γενικό κανόνα “πάρτε τρία, αφήστε επτά”, για να υπάρχει πάντα αναγέννηση.
Σύμφωνα με μελέτες έχει αποδειχθεί ότι οι παλαιές παραδόσεις σχετικά με το πότε είναι η κατάλληλη εποχή για την συλλογή κάθε φυτού έχουν γερές και σωστές βάσεις.
Τα δραστικά συστατικά εμφανίζονται σε διαφορετικές ποσότητες ανάλογα με την ώρα της ημέρας, τον μήνα και με τον κύκλο αναπτύξεως του φυτού.
Τα φύλλα πρέπει να κόβονται με κοφτερό μαχαίρι ή με κλαδευτήρι για να μην καταστρέφονται οι τρυφεροί μίσχοι των φυτών, να μην εμποδίζεται η αναπτύξεως νέων φύλλων και βλαστών και να αποκλείεται η διευκόλυνση της πρόσβασης μυκήτων και εντόμων στους τραυματισμένους ιστούς.
Γενικές πληροφορίες που αφορούν την συλλογή όλων σχεδόν των βοτάνων.
Η συλλογή των βοτάνων είναι μιά πολύ σημαντική διαδικασία διότι επηρεάζει άμεσα την χημική σύσταση των βοτάνων και κατ’ επέκταση τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Όταν συλλέγουμε βότανα για φαρμακευτική ή μαγειρική χρήση πρέπει πάντα να ακολουθούμε κάποιους κανόνες όπως:
1) Πρέπει να είμαστε εξοικειωμένοι με τα βότανα που φύονται στην περιοχή μας.
2) Βεβαιωνόμαστε απόλυτα ότι έχουμε εντοπίσει το σωστό φυτό!
Αν δεν είμαστε σίγουροι συμβουλευόμαστε ένα βιβλίο αναζήτησης φυτών και βοτάνων με ευκρινείς φωτογραφίες και πληροφορίες ή δεν το συλλέγουμε.
3) Δεν συλλέγουμε βότανα και φυτά που προέρχονται από περιοχές που έχουν ή είναι πιθανό να έχουν – ψεκαστεί με φυτοφάρμακα,εντομοκτόνα ή από λιπασμένες περιοχές.
4) Δεν υποθέτουμε, ότι επειδή ένα μέρος του βοτάνου είναι φαρμακευτικό ή βρώσιμα,ότι και όλο το φυτό έχει αυτές τις ιδιότητες και είναι ωφέλιμο π.χ μπορούμε να συλλέξουμε τους καρπούς της κουφοξυλιάς αλλά όχι τα φύλλα ή φλοιό
5) Αποφεύγουμε τη συλλογή φυτών και βοτάνων από περιοχές που έχουν πρόσβαση σκυλιά π.χ κοντά σε δημόσια μονοπάτια.
6) Σεβόμαστε απόλυτα τη φύση και αυτά που απλόχερα μας προσφέρει.
7) ο τρόπος συλλογής των βοτάνων μας εξαρτάται πάντα από το μέρος του βοτάνου που θα χρησιμοποιήσουμε
8) συλλέγουμε πάντα το μέρος του φυτού που θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε
ένα παράδειγμα: αν χρειαζόμαστε τα άνθη δεν ξεριζώνουμε ποτέ το φυτό όπως π.χ το χαμόμηλο που κατά την συλλογή του – με απόλυτο σεβασμό στο φυτό – συλλέγουμε μόνο τα άνθη του.
9) τα φύλλα τα συλλέγουμε λίγο πριν την ανθοφορία του βοτάνου, και τα συλλέγουμε το πρωί πριν ο ήλιος τα μαράνει.
10) τα λουλούδια τα συλλέγουμε στην κορυφή της ανθοφορίας, τις προμεσημβρινές ώρες ηλιόλουστων ημερών, αποφεύγοντας εκείνα που έχουν αρχίσει να μαραίνονται.
11) τους βλαστούς τους συλλέγουμε μετά την ανθοφορία.
12) τους σπόρους τους συλλέγουμε στο τέλος της ανθοφορίας και μόλις παρατηρήσουμε αλλαγή στο χρώμα του περικαρπίου.
13) αν θέλουμε να συλλέξουμε τις ρίζες του φυτού τις συλλέγουμε πάντα το φθινόπωρο, όταν το φυτό έχει σταματήσει την μεγάλη παραγωγή των φύλλων και βέβαια των λουλουδιών του διότι έχει πια ολοκληρώσει τον κύκλο ανάπτυξής του και βρίσκονται στο αποκορύφωμα της γεύσης τους. Μετά την συλλογή τις πλένουμε για να φύγει το χώμα και κόβουμε τα υπολείμματα από τυχόν βλαστού και παραφυάδες
14) Τους φλοιούς τους συλλέγουμε την αρχή της άνοιξης, όταν αρχίζουν να ανεβαίνουν οι χυμοί του φυτού από τις ρίζες προς τον κορμό ή το φθινόπωρο με την επιστροφή προς τις ρίζες.
Ποτέ δεν αφαιρούμε το φλοιό σε ένα κύκλο γύρω από ένα δέντρο, καθώς αυτό θα αποτρέψει τη ροή των θρεπτικών ουσιών από τις ρίζες στα κλαδιά και θα σκοτώσει το δέντρο.
Παίρνουμε πάντα μιά μικρή κατακόρυφη λωρίδα.

Ποτέ δεν αφαιρούμε το φλοιό σε ένα κύκλο γύρω από ένα δέντρο, καθώς αυτό θα αποτρέψει τη ροή των θρεπτικών ουσιών από τις ρίζες στα κλαδιά και θα σκοτώσει το δέντρο.
Παίρνουμε πάντα μιά μικρή κατακόρυφη λωρίδα.

15) όλα τα βότανα πρέπει να μαζεύονται κατά την διάρκεια των πρωινών ή προμεσημβρινών ωρών.
Πολύ παλιά στην Κρήτη μάζευαν το φασκόμηλο τις πρώτες μέρες του Μαίου πρωί- πρωί πριν βγει ο ήλιος.
16) δεν μαζεύουμε ποτέ μα ποτέ τα βότανα όταν βρέχει, πρέπει πάντα να επιλέγουμε μια μέρα με πολύ μα πολύ χαμηλή υγρασία.
17) ποτέ δεν συλλέγουμε ποσότητες μεγαλύτερες απ’ότι χρειαζόμαστε
18) δεν ξεριζώνουμε ποτέ μα ποτέ τα βότανα μας αλλά με ένα κοφτερό ψαλίδι κόβουμε όσο από το βότανο μας χρειάζεται με μεγάλη προσοχή ώστε την επόμενη χρονιά να ξαναβλαστήσουν για να ξανασυλλέξουμε.
Κάποια παραδείγματα συλλογής βοτάνων:
Δεντρολίβανο– Το συλλέγουμε ανά πάσα στιγμή.
Δάφνη– Τα φύλλα της δάφνης τα συλλέγουμε τέλη καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου, μεταξύ Αυγούστου και Σεπτεμβρίου και ξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη από 35οC.
Τους καρπούς μαζεύουμε όταν ωριμάσουν και αποκτήσουν μαύρο χρώμα μετά το φθινόπωρο.
Φασκόμηλο– Όλο το χρόνο.
Θυμάρι– Αν θέλουμε τα φυλλαράκια του πριν την ανθοφορία, αν θέλουμε το άνθος, την περίοδο της κορύφωσης της ανθοφορίας.
Βασιλικός– Ο βασιλικός είναι φυτό με μεγάλη αναβλαστική ικανότητα.
Για τον λόγο συλλέγουμε πολλές φορές το χρόνο.
Όταν συλλέγουμε τα άνθη πρέπει να ευρίσκεται στην πλήρη άνθιση.
Οι ανθοφόρες κορυφές χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αιθερίων ελαίων και γίνονται 6 έως 7 συλλογές τον χρόνο.
Τα φύλλα συλλέγονται 3 έως 4 φορές το χρόνο.
Γλυκάνισος– Συλλέγονται οι ώριμοι ξηροί καρποί του από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο, αλλιώς συλλέγεται ολόκληρο το φυτό και αποξηραίνεται μέχρι να μείνουν μόνο οι σπόροι του.
Όταν συλλέγουμε μούρα και διάφορους άλλους καρπούς πάντα αφήνουν τουλάχιστον τα μισά πάνω στο φυτό για την τοπική άγρια ζωή.

Όταν συλλέγουμε μούρα και διάφορους άλλους καρπούς πάντα αφήνουν τουλάχιστον τα μισά πάνω στο φυτό για την τοπική άγρια ζωή.

Συμβουλές και προτροπές του σοφού βοτανολόγου, του Διοσκουρίδη, για τη συλλογή φαρμακευτικών βοτάνων.
Το «Περὶ ὕλης ἰατρικῆς» είναι το γνωστότερο από τα βιβλία του Διοσκουρίδη, του μεγαλύτερου φαρμακολόγου της αρχαιότητας.
Μεταξύ άλλων στο βιβλίο Α διαβάζουμε και τις συμβουλές που μας δίνει ο Διοσκουρίδης για τη συλλογή των ποωδών φαρμακευτικών βοτάνων:
“Προ πάντων ούν φροντίζειν της αποθέσεως και συλλογής εκάστου κατά τους οικίους καιρούς προσήκει”
Πρώτα από όλα πρέπει να φροντίζουμε για την αποθήκευση και τη συλλογή καθενός στην κατάλληλη εποχή.
Γιατί ανάλογα με την εποχή τα φαρμακευτικά βότανα είναι δυνατά ή εξασθενημένα.
Τα ποώδη λοιπόν στα οποία ανήκει:
η στοιχάδα,
η χαμοδρυά,
το πόλιο,
το αβρότονο,
το σέριφο,
το αψίνθιο,
ο ύσσωπος και τα όμοιά τους, πρέπει να τα συλλέγει κανείς όταν έχουν σπόρους και τα άνθη τους πριν από την πτώση τους, τους καρπούς όταν είναι ώριμοι, τους σπόρους όταν αρχίζουν να ξεραίνονται πριν να πέσουν.
Πρέπει να παίρνουμε το εκχύλισμα των βοτάνων όταν οι βλαστοί έχουν πρόσφατα φυτρώσει,το ίδιο και το εκχύλισμα των φύλλων.
Τους γαλακτώδεις χυμούς και τα δάκρυα των φλοιών να τα παίρνουμε κάνοντας τομή,όταν οι βλαστοί είναι ακόμα στην ακμή τους.
Τις ρίζες και τους χυμούς και τους φλοιούς που πρόκειται να φυλάξουμε,να τα παίρνουμε όταν τα φυτά αρχίζουν να ρίχνουν τα φύλλα τους”
Και είναι ένα μικρό απόσπασμα από το “περί ύλης ιατρικής” βιβλίο Α του Διοσκουρίδη.

Κείμενα-παρουσίαση:thalia-botanologia.gr

Διαβάστε επίσης στη botanologia.gr:
Πως συλλέγουμε χαμόμηλο