Νηστεία, που την πρωτοσυναντάμε και πως μαγειρεύουμε φακές χωρίς λάδι
Νηστεία, που την πρωτοσυναντάμε και πως μαγειρεύουμε τις φακές χωρίς λάδι, ένα από τα χαρακτηριστικότερα πιάτα της νηστείας.
Σύμφωνα με αρχαία γραπτά, η “νηστεία” στους αρχαίους Έλληνες ήταν περιορισμένη.
Τη συναντάμε μόνο ανάμεσα σε συμμετέχοντες στα “μυστήρια”.
Ενώ η λιτότης στη δίαιτα ήταν ιδιάζον γνώρισμα των Ελλήνων αλλά και των μεγάλων φιλοσόφων όπως ο Σωκράτης και Πλάτων.
Τη νηστεία ασκούσαν προπάντων οι ιερείς, οι βασιλείς και οι στρατηγοί προκειμένου να θυσιάσουν.
Οι άλλοι, και μάλιστα οι Αθηναίοι, νήστευαν μόνο κατά τις εορτές των “Ελευσινίων” και των “Θεσμοφορίων” για κάθαρση και εξιλασμό.
Γενικά οι Έλληνες θεωρούσαν τη νηστεία ως δοκιμασία που συνέτεινε στη προσέγγιση του ανθρώπου στο “θείον”, την “θέωση”.
Ιδιότυπες δίαιτες είχαν επίσης καθιερώσει και θρησκευτικές και φιλοσοφικές σχολές και οργανώσεις όπως οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι.
Στην ουσία νηστεία είναι η εκούσια ή ακούσια αποχή από τροφή.
Αλλά κυρίως ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από πολλούς λαούς για την εκούσια αποχή σε ορισμένες τροφές ιδίως για θρησκευτικούς λόγους.
Όπως συμβαίνει και με τον μοναχισμό, η νηστεία αποτελεί ανατολική συνήθεια.
Στους αρχαίους ασιατικούς λαούς και στους Αιγυπτίους τη νηστεία την επέβαλλαν θρησκευτικοί λόγοι.
Οι Αιγύπτιοι, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, υποβάλλονταν σε νηστεία για θρησκευτικούς αλλά και για λόγους υγιεινής.
Από τους Αιγυπτίους η συνήθεια της νηστείας πέρασε στους Έλληνες και τους Εβραίους, από τους οποίους την παρέλαβαν αργότερα οι Χριστιανοί και Μωαμεθανοί.
Οι Βραχμάνοι των Ινδιών νηστεύουν πολύ συχνά και αυστηρά και δεν αναγνωρίζουν κανένα λόγο εξαίρεσης.
Οι φακίρηδες καθώς και οι φανατικοί πιστοί των Ινδιών υποβάλλονται σε πρωτοφανείς νηστείες επί 8, 10 και 15 ημέρες.
Οι λαοί της ΝΑ. Ασίας – Λάος, Βιετνάμ, Ταϊλάνδη – κατά τη περίοδο της νηστείας τους απέχουν από κάθε τροφή από το μεσημέρι μέχρι την επομένη το πρωί.
Ως ημέρες νηστείας έχουν κυρίως εκείνες κατά τις οποίες υπερχειλίζουν οι σπουδαιότεροι ποταμοί των περιοχών τους όπου και οι κατοικίες τους.
Οι πλημμύρες αυτές συμπίπτουν με τον μήνα Μάρτιο όπου λιώνουν τα χιόνια.
Ο σκοπός της νηστείας των έχει να κάνει με την εξασφάλιση ευνοϊκής επίδρασης των υδάτων στη γονιμότητα της Γης, διότι οι ήρεμες πλημμύρες είναι αναγκαίες στους απέραντους ορυζώνες.
Οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες νηστεύουν, προπάντων, όταν πλήττονται από μεγάλες συμφορές.
Οι λαοί της Αφρικής και της Αμερικανικής ηπείρου, κατά ειδικούς ερευνητές, τηρούν νηστείες που τους επιβάλλουν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.
Μόνο οι Πάρσοι, δηλαδή οι κληρονόμοι της Ζωροαστρικής θρησκείας των αρχαίων Περσών είναι οι μόνοι παγκόσμια που δεν τηρούν νηστεία.
Έχουν τη γνώμη ότι καλύτερα τιμούν και ευχαριστούν το θεό, όταν τρέφονται καλά παρά όταν εκούσια προσπαθούν να εξασθενίσουν τον οργανισμό τους.
Κατά τα ιερά βιβλία τους η ψυχή καθίσταται ισχυρότερη και ικανή να ανθίσταται σε κακά πνεύματα μόνο όταν μένει σε σώμα υγιές και εύρωστο.
Νηστεία και Κατάλυση νηστείας
Σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες του Κανονικού Δικαίου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, κάθε Χριστιανός οφείλει να νηστεύει κατά τις νηστείες, όπως καθορίστηκαν από την Μητέρα Εκκλησία.
Εκκλησιαστικά, νηστεία εννοείται η λήψη ξηράς τροφής, άνευ ελαίου, οίνου ή άλλης λιπαρής ουσίας και μόνο μια φορά την ημέρα, κατά την ενάτη ώρα.
Στο Βυζαντινό ωρολόγιο, η ενάτη ώρα αντιστοιχεί περίπου με τις 3 μετά το μεσημέρι.
Αν κάποιος φάει έστω και λίγο ψωμί πάνω από μια φορά την ημέρα, τότε αυτό λέγεται λύση της νηστείας.
Αν κάποιος φάει μια λιπαρή τροφή ή πιει ένα οινοπνευματώδες ποτό, τότε αυτό λέγεται κατάλυση της νηστείας.
Η νηστεία προ των Χριστουγέννων, που διαρκεί 40 ημέρες και αρχίζει στις 15 Νοεμβρίου και λήγει στις 25 Δεκεμβρίου.
Εξαιρέσεις:
Επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.
Την παραμονή των Χριστουγέννων η νηστεία δεν καταλύεται, εκτός αν συμπέσει Σάββατο ή Κυριακή, οπότε γίνεται κατάλυση οίνου και ελαίου.
Και ας δούμε ένα από τα χαρακτηριστικότερα νηστίσιμα πιάτα της χώρας μας που ήταν και είναι οι φακές χωρίς λάδι.
Ας δούμε μια από τις πολλές συνταγές που βρίσκουμε στον τόπο μας.
Οι φακές είναι ένα από αγαπημένα πιάτα των Ελλήνων.
Καλλιεργούνται σε πάρα πολλές περιοχές και είναι όλες πεντανόστιμες, όπως τόσα και τόσο προϊόντα της ελληνικής γης.
Δεν θα μιλήσω σε αυτό μου το άρθρο για τη διατροφική σπουδαιότητα της φακής, το αφήνω για άλλη φορά, γιατί θα επικεντρωθώ στην παρασκευή ενός νόστιμου πιάτου παρά την απουσία του λαδιού και θα σας δώσω μόνο τη διατροφική αξία του πιάτου μου και πάντα με μία μικρή απόκλιση των ποσοστών.
Ίσως να έχουμε ακούσει το χαρακτηριστικό “το έφαγε η φακή το λάδι” που δηλώνει την μεγάλη ποσότητα λαδιού που χρειάζεται η φακή για να αποκτήσει τη βουτυράτη γεύση της, αλλά και χωρίς λάδι με τα κατάλληλα υλικά ξεχωρίζει για τη νοστιμιά της.
Η συνταγή που σας δίνω είναι από τις “συνταγές μου”, καθώς στη συνταγή από τετράδια συνταγών γυναικών του προηγούμενου αιώνα, που έχουν μεταφερθεί μέχρι εμάς σήμερα στόμα με στόμα, έχω αρκετές προσθήκες δικές μου, όπως τα μπαχάρια, το χυμό λεμονιού και τη σαλάτα με ντοματίνια και αγγούρι για καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό μας!
Για να ετοιμάσω τις φακές μου χρειάζομαι:
– μία κούπα φακές
– δύο μέτρια, προς μεγάλα ξερά κρεμμύδια ψιλοκομμένα
– ένα πράσο κομμένο σε ροδέλες
– δυο-τρία κρεμμυδάκια φρέσκα κομμένα σε ροδέλες
– τρία με τέσσερα κλαράκια άνηθο ψιλοκομμένο
– τρία με τέσσερα κλαράκια μαϊντανό κομμένα σε σχετικά μεγάλα κομμάτια
– τρεις σκελίδες σκόρδο πολτοποιημένες
– ένα καρότο ολόκληρο*
– δύο φύλλα δάφνης
– αλάτι-όσο νομίζουμε
– πιπέρι μαύρο-όσο θέλουμε
– μισό κουταλάκι κουρκούμι
– μισό κουταλάκι γλυκιά πάπρικα
– το χυμό ενός λεμονιού
Και:
– καθαρίζω τις φακές μου από τυχόν ξένα σώματα, τις ξεπλένω πολύ καλά και τις ρίχνω στην κατσαρόλα.
– προσθέτω στην κατσαρόλα με τις φακές όλα μου τα λαχανικά εκτός από το μαϊντανό και το σκόρδο.
– προσθέτω τρεις κούπες κρύο νερό και περιμένω μέχρι να αρχίσει ο βρασμός.
– μόλις αρχίσει ο βρασμός κλείνω την κατσαρόλα και σιγοβράζω σε χαμηλή θερμοκρασία.
– στο μεταξύ κόβω σε σχετικά μεγαλούτσικα κομμάτια το μαϊντανό, και πολτοποιώ τα σκόρδα μου.
– αφού περάσουν δέκα λεπτά από την πολτοποίηση των σκόδρων μου τα προσθέτω στην κατσαρόλα μου.
– σκεπάζω την κατσαρόλα, αφού βεβαιωθώ ότι συνεχίζεται ο βρασμός.
– στη μισή ώρα συνολικού βρασμού**, ανοίγω την κατσαρόλα μου.
– με προσοχή βγάζω το καρότο, το τοποθετώ σε ένα πιάτο, το πολτοποιώ με ένα πιρούνι και το ξαναρίχνω στην κατσαρόλα μου
– δυναμώνω τη θερμοκρασία και προσθέτω τα μπαχαρικά μου με τη δάφνη και το μαϊντανό
– αφήνω το φαγητό μου σε μέτριο βρασμό για λίγα λεπτά να χυλώσει, προσέχοντας να μην μου κολλήσει – οι φακές κολλάνε πολύ εύκολα
– δοκιμάζω -οι φακές μας πρέπει να λιώνουν στο στόμα- τραβάω από τη φωτιά, σκεπάζω και αφήνουμε για πολύ λίγο το φαγητό μου να ξεκουραστεί.
– σερβίρω τις φακές μου με μπόλικο χυμό λεμονιού και συνοδεύω με φρεσκοκομμένα στα τέσσερά, ντοματίνια, φρέσκα αγγουράκια κομμένα σε ροδέλες, πασπαλισμένα με αλάτι και ψιλοκομμένο μαϊντανό και κρίθινες μπουκίτσες!
– είναι ένα πεντανόστιμο γεύμα, με πλήθος θρεπτικά συστατικά, παρ΄όλο που απουσιάζει το λάδι μας, για όλους όσους νηστεύουν!
Σημειώσεις:
*Δεν τεμαχίζουμε τα καρότα για να τα βράσουμε, γιατί οι θρεπτικές τους ουσίες είναι πιο ισχυρές αν αυτά είναι ολόκληρα και όχι τεμαχισμένα κατά διάρκεια του βρασμού.
Τα βρασμένα ολόκληρα καρότα περιέχουν 25% περισσότερη από την ισχυρότατη αντικαρκινική ουσία καροτοξίνη – carotatoxin, η οποία έχει το επίσημο όνομα φαλκαρινόλη – falcarinol
**Οι ώρες βρασίματος που δίνω αφορούν αποκλειστικά φακές νέας σοδειάς.
Εάν οι φακές σας δεν είναι φρέσκες ακολουθήστε τις οδηγίες της συσκευασίας.
Κείμενο και επιμέλεια κειμένου:thalia-botanologia.gr