Η αντίσταση στα αντιβιοτικά μας οδηγεί πίσω σε “σκοτεινές εποχές”

Αντιβιοτικά – που μπορεί να οδηγήσει η αλόγιστη χρήση τους;

Οι επιστήμονες εργάζονται για ένα νέο αντιβιοτικό πολλά υποσχόμενο ήδη από στις πρώτες δοκιμές,διότι η ιατρική θα χρειαστεί πολλά ισχυρά τέτοια αντιβιοτικά τα επόμενα χρόνια αν η αύξηση της βακτηριακής αντοχής αποτελέσει σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία.

Όταν εισήχθησαν, στη δεκαετία του 1940, τα αντιβιοτικά χαιρετίστηκαν ως «φάρμακο θαύμα». Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες ανησυχίες ότι η υπερβολική συνταγογράφηση έχει οδηγήσει σε αύξηση της αντίστασης του οργανισμού σε αυτά.
Την περασμένη εβδομάδα, η γενική Διευθυντής για θέματα υγείας* της  Αγγλία, η καθηγήτρια Sally Claire Davies,είπε πως υπάρχει  κίνδυνος τα φάρμακα να μας πάνε πίσω στις σκοτεινές εποχές” – αλλά γιατί συνέβη αυτό;
Τι είναι τα αντιβιοτικά;
Ο Σκωτσέζος χημικός Αλέξανδρος Φλέμινγκ ανακάλυψε το πρώτο αληθινό αντιβιοτικό, την πενικιλίνη, το 1928,όταν επιστρέφοντας από τις διακοπές του πρόσεξε ότι πολλά από τα δισκία μικροβιακών καλλιεργειών είχαν μολυνθεί από ένα μύκητα,κοινώς -είχαν μουχλιάσει, που παρεμπόδιζε την ανάπτυξη βακτηριδίων.
Ήταν η αρχή των αντιβιοτικών!
Η ανακάλυψη του πρώτου αυτού αντιβιοτικού,της πενικιλλίνης, κατατάχθηκε το 2000 ως η σημαντικότερη ανακάλυψη της χιλιετίας από τρία μεγάλα σουηδικά περιοδικά, όπως το Nyteknik.
Είναι αδύνατο να βρεθεί πόσες ακριβώς ανθρώπινες ζωές έχουν σωθεί από την ανακάλυψη της πενικιλίνης, αλλά κάποια από αυτά τα περιοδικά τις εκτίμησαν προσεγγιστικά σε 200 εκατομμύρια.
Και όμως πατέρας της πενικιλίνης ήταν και ο πρώτος που ανακάλυψε από πολύ νωρίς ότι τα βακτήρια ανέπτυσσαν αντοχή στα αντιβιοτικά όποτε η δόση της πενικιλλίνης ήταν πολύ μικρή ή η χρήση της ήταν χρονικά περιορισμένη.
Ο Alexander Fleming συνιστούσε προσοχή στη χρήση της πενικιλλίνης όταν έδινε διαλέξεις σε πολλές χώρες της Γης.
Προειδοποιούσε να μη χρησιμοποιείται το αντιβιοτικό παρά μόνο όταν υπήρχε ορθά διαγνωσμένη αιτία, και όταν χρησιμοποιείται να χορηγείται σε αρκετή ποσότητα και επί αρκετό χρονικό διάστημα, γιατί αλλιώς δίνεται η ευκαιρία στα βακτηρίδια να αναπτύξουν ανθεκτικά στελέχη ως προς το συγκεκριμένο φάρμακο.
Τα αντιβιοτικά,λοιπόν,καταπολεμούν τα βακτηρίδια με διάφορους τρόπους, μεταξύ άλλων με τη θανάτωσή τους ή την αποτροπή τους από τη διάδοση.
Ωστόσο, έχουν επίσης μια σημαντική αδυναμία.
Η αντίσταση
Τα αντιβιοτικά είναι πολύ αποτελεσματικά στη θανάτωση των περισσότερων, αλλά όχι όλων, των βακτηριδίων.
Ορισμένα βακτήρια αποκτούν γονίδια που τα προστατεύουν από την επίθεση του αντιβιοτικού.
Αναπαράγουν τους εαυτούς τους, εξαπλώνοντας τα βασικά γονίδια ευρύτερα, ώστε τα αντιβιοτικά να γίνονται όλο και λιγότερο αποτελεσματικά.
Εάν κάποιος μολυνθεί από αυτά τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτηρίδια, τότε μπορεί να γίνει πιο δύσκολο στα αντιβιοτικά να τα αντιμετωπίσουν με επιτυχία.
Επί του παρόντος, άλλα είδη αντιβιοτικών μπορεί να έχουν επιτυχία, αλλά οι επιλογές αρχίζουν να περιορίζονται καθώς τα βακτήρια αναπτύσσουν  ικανότητα να μπλοκάρουν όλο και περισσότερα από ένα αντιβιοτικά.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια στην Αγγλία, σημειώθηκε αύξηση κατά 35% στις λοιμώξεις αίματος που είναι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά και έχουν καταβληθεί πολύ μεγάλες προσπάθειες από τους κλινικούς ιατρούς και άλλους επαγγελματίες του τομέα της υγείας για τον εντοπισμό κρουσμάτων σήψης.
Ωστόσο, παρόλο που ο απόλυτος αριθμός λοιμώξεων που έχουν ανιχνευθεί έχει αυξηθεί, η σχετική αναλογία λοιμώξεων αίματος ανθεκτικών στα αντιβιοτικά παρέμεινε σταθερή.
Από την άποψη των εμπειρογνωμόνων στον τομέα της υγείας, το κλειδί για τη μείωση των λοιμώξεων αίματος που είναι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά είναι να διασφαλιστεί ότι τα ανθεκτικά βακτήρια δεν μπορούν να επικρατήσουν στην πρώτη θέση.
Μια πρόσφατη έκθεση υπογραμμίζει ότι χωρίς αποτελεσματικά αντιβιοτικά θα μπορούσαν να αυξηθούν οι απειλητικές για τη ζωή λοιμώξεις που συνδέονται με εγχειρήσεις όπως οι αντικαταστάσεις ισχίου και οι καισαρικές τομές.
Η υπερσυνταγογράφηση
Από το 2013, η Δημόσια Υγεία της Αγγλίας έχει αγωνιστεί ενεργά για τη μείωση της ποσότητας αντιβιοτικών που λαμβάνουν οι ασθενείς.
Λένε ότι η υπερβολική συνταγογράφηση των αντιβιοτικών είναι μια σημαντική αιτία της αύξησης της αντίστασης σε αυτά.
Αυτό συμβαίνει επειδή όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται τα αντιβιοτικά, τόσο λιγότερο αποτελεσματικά γίνονται.
Επιπλέον, οι παθολόγοι έχουν συνταγογραφήσει αντιβιοτικά σε ασθενείς που δεν έχουν προσβληθεί από βακτηριακές ασθένειες, παρόλο που δεν θα χρειαστούν ποτέ.
Η κατανάλωση αντιβιοτικών στην Αγγλία μειώθηκε κατά περίπου 5% από το 2013 – αλλά η μέση ημερήσια δόση ανά 1.000 άτομα ποικίλλει σε ολόκληρη τη χώρα
Η Δημόσια Υγεία της Αγγλίας επισημαίνει ότι η αντοχή στα αντιβιοτικά και η συνταγογράφηση είναι “άρρηκτα συνδεδεμένες – περιοχές με υψηλά επίπεδα αντιβιοτικής συνταγογράφησης έχουν και τα υψηλότερα επίπεδα ανθεκτικότητας”.
Η εκστρατεία περιλαμβάνει τη διασφάλιση ότι όλες οι περιοχές έχουν πρόσβαση στις βέλτιστες πρακτικές για τη χρήση αντιβιοτικών – ιδιαίτερα στην κοινοτική φροντίδα, καθώς το 90% των αντιβιοτικών συνταγογραφούνται από τους ιατρούς.
Επιθυμούν να δουν τους ασθενείς και τους φροντιστές ενημερωμένους  σχετικά με την ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών και μεγαλύτερες προσπάθειες των επαγγελματιών υγείας για την πρόληψη των λοιμώξεων.
Το 2016 η κυβέρνηση ζήτησε μείωση κατά 50% της ακατάλληλης συνταγογράφησης αντιβιοτικών έως το 2021.
Η υπερ-συνταγογράφηση δεν αποτελεί πρόβλημα μόνο για το Ηνωμένο Βασίλειο.
Το ευρωπαϊκό δίκτυο παρακολούθησης της αντιμικροβιακής κατανάλωσης χαρακτήρισε την εξάπλωση των ανθεκτικών βακτηρίων ως “απειλή για τη δημόσια υγεία”, με εκτιμήσεις που υποδηλώνουν ότι 25.000 άνθρωποι πεθαίνουν στην Ευρώπη από λοιμώξεις που είναι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά κάθε χρόνο.
Μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες ανησυχίες σχετικά με τα αντιβιοτικά είναι η υπερβολική χρήση τους στη φυματίωση.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η φυματίωση παραμένει η πιο θανατηφόρα μολυσματική ασθένεια στον κόσμο.
Η θεραπεία ήταν αποτελεσματική, με εκτιμώμενες 54 εκατομμύρια ζωές που σώθηκαν μέσω της διάγνωσης και της θεραπείας μεταξύ 2000 και 2017.
Παρόλα αυτά, και με τα παγκόσμια ποσοστά της φυματίωσης να πέφτουν περίπου  2% ετησίως, παραμένει μία από τις 10 πρώτες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.
Το 2017, 10 εκατομμύρια άνθρωποι αρρώστησαν με φυματίωση και 1,6 εκατομμύρια πέθαναν από τη νόσο, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) λέει ότι 490.000 άτομα έχουν φυματίωση ανθεκτική σε πολλαπλά αντιβιοτικά, όταν τα δύο ισχυρότερα φάρμακα πρώτης γραμμής για τη φυματίωση δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τα βακτήρια.
Τα φάρμακα δεύτερης γραμμής μπορούν να αντιμετωπίσουν και να θεραπεύσουν την φυματίωση.
Ωστόσο, αυτές οι επιλογές θεραπείας μπορεί να σημαίνουν ότι οι ασθενείς πρέπει να υποβληθούν έως και δύο χρόνια σε χημειοθεραπεία που περιλαμβάνουν δαπανηρά και τοξικά φάρμακα.
Κοιτάζοντας προς το μέλλον
Έχουν περάσει 30 χρόνια από τότε που κυκλοφόρησε μια νέα κατηγορία αντιβιοτικών.
Η αντίσταση έχει αναπτυχθεί σε όλα τα προϋπάρχοντα.
Τα αντιβιοτικά,γενικά,είναι δαπανηρά να παραχθούν και μπορεί να χρειαστεί  πολύς χρόνος μέχρι να διατεθούν σε κλινικούς ιατρούς και ασθενείς.
Το 2017, η Δημόσια Υγεία της Αγγλίας προειδοποίησε ότι η αποτυχία αντιμετώπισης της αντίστασης στα αντιβιοτικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτιμώμενα 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως,παγκοσμίως, έως το 2050 με κόστος  66 τρισεκατομμύρια £ χαμένης παραγωγικότητας στην παγκόσμια οικονομία.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, και άλλοι οργανισμοί στον τομέα της υγείας, ζητούν τη μείωση της υπερβολικής χρήσης και της κατάχρησης των αντιβιοτικών.

Κείμενο και επιμέλεια κειμένου:thalia – botanologia.gr

*ο ανώτερος σύμβουλος σε θέματα υγείας της κυβέρνηση

πηγές και αναφορές:
https://www.bbc.com/news/health-45942574
washingtonpost.com
cdc.go