Χίλιες ευχές για το 2020 και Πρωτοχρονιάτικα έθιμα που τείνουν να εκλείψουν
Κρεμμύδα – πρωτοχρονιάτικο γούρι
Πως η Κρεμμύδα καθιερώθηκε σαν πρωτοχρονιάτικο γούρι
Το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμμύδα ή μπότσικα – Scilla maritima ή Urginea maritima – είναι συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο.
Μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι.
Το αναφέρουν σχεδόν όλοι οι αρχαίοι συγγραφείς σαν φυτό ιστορικό ,
μαγικό ,
θεραπευτικό συνδεδεμένο με την γονιμότητα.
Στην αρχαία Αρκαδία το χρησιμοποιούσαν στην λατρεία του Πάνα για να υποβοηθήσει στην γονιμότητα της Γης και να κρατήσει μακρυά τις κακόβουλες δυνάμεις.
Λένε ότι για να εξαγνίσεις ένα χώρο αρκεί να κάνεις ένα γύρω κρατώντας μια αγριοκρεμμύδα.
Τα ζώα δεν το τρώνε και ο χυμός του προκαλεί δερματίτιδα αν έρθει σε επαφή με το δέρμα.
Η κρεμμύδα ακόμα και όταν βγαίνει απ’ τη γη δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη.
O λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτικής της δύναμη η κρεμμύδα έχει την δύναμη να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα γι’ αυτό , την πρωτοχρονιά συνηθίζεται από πάρα-πάρα πολλά άτομα να κρεμούν την κρεμμύδα στα σπίτια τους.
Kαι την φυλάνε όλο το χρόνο για προστασία ,
καλή τύχη και υγεία.
Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο καλοτυχίας και υγείας που αναφέρεται ήδη από τον 6 ο αιώνα π.Χ.
λέγεται ότι και ο ίδιος ο Πυθαγόρας κρεμούσε την κρεμμύδα μπροστά από την πόρτα του σαν αλεξιφάρμακο.
Σήμερα είναι ένα έθιμο που τείνει να εγκαταλειφθεί.
Ρόδι – το σπάσιμο του ροδιού
Το σπάσιμο του ροδιού , ένα έθιμο που ξεκίνησε από την Πελοπόννησο
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς , η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία.
Ο νοικοκύρης κρατούσε στην τσέπη του ένα ρόδι για να το λειτουργήσει.
Κατά την επιστροφή στο σπίτι έπρεπε να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας – δεν επιτρεπόταν να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του – και με αυτόν τον τρόπο ήταν ο πρώτος που θα έμπαινε στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό με το ρόδι στο χέρι.
Έμπαινε πάντα με το δεξί και με δύναμη πετώντας το έσπαγε το ρόδι πίσω από την εξώπορτα και ενώ οι ρώγες του πετάγονται παντού αυτός έλεγε:
“με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά”
Τα παιδιά συνήθως ήταν μαζεμένα γύρω-γύρω παρατηρώντας τις ρώγες και αν ήταν τραγανές ,
κατακόκκινες ,
γερές και όμορφες τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα ήταν οι μέρες που θα έφερνε μαζί του ο νέος χρόνος.
Οι κολόνιες, έθιμο της Κεφαλλονιάς
Την Παραμονή της πρωτοχρονιάς οι Κεφαλλονίτες έψαχναν στους αγρούς για τις αγιοβασιλίτσες ή ασκυνοκάρες -όπως λένε τον περίεργο αυτό βολβό τον γνωστό ως σκυλοκρέμμυδο ή απλώς κρεμμύδα – Urginea maritima -τον οποίο κρεμούσαν στα σπίτια τους.
Το βράδυ της παραμονής της πρωτοχρονιάς οι κάτοικοι με γέλια και χαρά για τον ερχομό του νέου χρόνο κατέβαιναν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και ραίνοντας ο ένας τον άλλον για να τους βρει ο νέος χρόνος χαρούμενους και γεμάτους αρώματα εύχονταν Ο ένας στον άλλο “καλή αποκοπή” τραγουδώντας:
“Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας ειπούμε χρόνους πολλούς”.
Η τελευταία ευχή του χρόνου που αντάλλασσαν ήταν:
“Καλή Αποκοπή” – δηλαδή με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό τον χρόνο.
Το έθιμο του ποδαρικού
“Πάλιν ακούσατε άρχοντες πάλι να σας ειπούμε,
ότι και αύριον εστί ανάγκη να χαρούμε
και να πανηγυρίζουμε Περιτομήν Κυρίου,
την εορτή του Μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου”.
Το έθιμο του ποδαρικού είναι ένα έθιμο πανάρχαιο με συμβολική σημασία που διατηρείται χρόνια και χρόνια.
Ο πρώτος άνθρωπος που θα πατήσει με το πόδι του – θα κάνει δηλαδή ποδαρικό – στο σπίτι μετά την είσοδο του νέου χρόνου πρέπει να είναι τυχερός για να φέρει μαζί του την τύχη στο σπίτι που θα μπει.
Οι άνθρωποι πίστευαν και πιστεύουν ότι αν ένας τυχερός και γουρλής άνθρωπος μπει στο σπίτι τους μόλις αλλάξει ο χρόνος και ευχηθεί όλα τα αγαθά τότε θα πάει καλά όλη η χρονιά και η οικογένεια θα έχει , υγεία ,
ευτυχία ,
αγάπη και τα χρήματα θα ρέουν άφθονα.
Πολλές φορές φτάνουν στο σημείο να δημιουργούν μόνοι τους την καλή τους τύχη επιλέγοντας από την παραμονή κιόλας κάποιο δικό τους άνθρωπο να έρθει αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου να τους κάνει ποδαρικό.
Συνήθως προτιμούν ένα μικρό παιδί , αγόρι αν έχουν πολλά κορίτσια ,
κορίτσι αν έχουν πολλά αγόρια.
Μόλις λοιπόν μπει στο σπίτι με το δεξί πόδι ο πρώτος επισκέπτης της καινούργιας χρονιάς τον βάζουν να πατήσει ένα σίδερο για να είναι όλοι σιδερένιοι και γεροί μέσα στο σπίτι καθ΄ όλη την διάρκεια του νέου χρόνου ΚΑΙ η νοικοκυρά τον φιλεύει μήλα ή καρύδια και μια κουταλιά γλυκό κυδώνι ή ότι άλλο γλυκό έχει φτιάξει.
Το έθιμο αυτό είναι πολύ παλιό.
Υπήρχε στους αρχαίους Έλληνες τους Ρωμαίους αλλά και στους Ιουδαίους , οι δε βυζαντινοί ονόμαζαν τους τυχερούς ανθρώπους «καλόποδες».
Στις αγροτικές περιοχές της πατρίδας μας το ποδαρικό συνδέθηκε με την καλή σοδειά και την ευκαρπία της γης.
Σε μερικά χωριά ο καλοπόδαρος σκόρπιζε ρύζι για να ριζώσει το καλό.
Εκτός από την Ελλάδα η συνήθεια αυτή συναντάται και σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα στην Αγγλία.
Το έθιμο του νερού
Ένα άλλο έθιμο – που σήμερα έχει εκλείψει – ήταν η μεταφορά νερού από την βρύση του χωριού στο σπίτι.
Η μεταφορά γινόταν από τον νοικοκύρη του σπιτιού ενώ ταυτόχρονο έκανε την ευχή:
«Όπως τρέχει τούτο το νερό έτσι να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι μου».
Αν ανήμερα της Πρωτοχρονιάς είχε λιακάδα πίστευαν πως ο καιρός θα είναι ο ίδιος για τις επόμενες σαράντα μέρες.
“Τ’ άλιασε η αρκούδα τα αρκουδάκια της, δε θα ‘χουμε χειμώνα βαρύ”συνήθιζαν να λένε.
Αντίθετα αν ο καιρός ήταν άσχημος την Πρωτοχρονιά τις επόμενες σαράντα μέρες θα κάνει βαρυχειμωνιά.
Το έθιμο της πέτρας
Ένα ακόμα έθιμο που είναι αρκετά γνωστό, αφορά την πέτρα της Πρωτοχρονιάς.
Όταν άλλαζε ο χρόνος ο αρχηγός του σπιτιού φέρνει μια καλοσχηματισμένη πέτρα μέσα στο σπίτι λέγοντας:
“Όπως είναι γερή τούτη η πέτρα έτσι να είναι γερό και το σπίτι μου”
Το έθιμο αυτό θέλει το σπιτικό γερό και στεριωμένο σαν την πέτρα για όλη την επόμενη χρονιά.
Έθιμο της Θεσσαλίας – τα κλωνάρια στο τζάκι
Στη Θεσσαλία υπήρχε ένα πολύ όμορφο έθιμο.
Επιστρέφοντας από την εκκλησία στο σπίτι τα κορίτσια έβαζαν δίπλα στο αναμμένο τζάκι λυγερά κλωνάρια κέδρου που είχαν διαλέξει με μεγάλη προσοχή , ενώ τα αγόρια τοποθετούσαν κλαδιά από αγριοκερασιά.
Τα κλωνάρια αυτά αντιπροσώπευαν τις κρυφές προσωπικές τους επιθυμίες.
Παρακολουθούσαν ποιο κλωνάρι θα καιγόταν πρώτο και με τον τρόπο αυτό γνώριζαν πια επιθυμία τους θα πραγματοποιηθεί πρώτη και ποιος από όλους θα παντρευόταν πρώτος.
Στις Κυκλάδες θεωρούσαν καλό οιωνό να φυσάει βοριάς την πρωτοχρονιά.
Αν δε τύχαινε και ‘ρθόταν περιστέρι στην αυλή τους την μέρα αυτή το θεωρούσαν πολύ ευνοϊκό σημάδι της τύχης.
Αν όμως πετούσε πάνω από το σπιτικό τους κοράκι , αυτό ήταν πολύ κακός οιωνός και μη εύνοια της τύχης.
Σε κάποια ορεινά χωριά της χώρας μας για να είναι όλον τον χρόνο “σιδερένιοι” πλένονταν το πρωί της Πρωτοχρονιάς και άγγιζαν το πρόσωπό τους μ’ ένα κομμάτι σίδερο.
Και δεν σταματούν εδώ οι προλήψεις που είναι συνδεδεμένες με την Πρωτοχρονιά.
Πολλά άτομα τη μέρα αυτή αποφεύγουν να πληρώνουν χρέος ,
να δανείσουν λεφτά ,
να δουλέψουν ,
να δώσουν φωτιά.
Και όλα αυτά γιατί πιστεύουν ότι , ό,τι κάνει και πάθει κανείς αυτή τη μέρα θα εξακολουθεί να συμβαίνει όλο το χρόνο!
Και κερνώντας μας ένα γλυκό,ζεστό,αρωματισμένο με μέλι,κανέλα και γαρίφαλο ποτό , ΕΥΧΟΜΑΙ καλή Πρωτοχρονιά και 2020 ευχές να μας συντροφεύουν το 2020 , βοηθώντας μας να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο και να προσθέσουμε όλοι μας , έστω , το μικρό μας ΚΑΤΙ για να σταματήσει η αναλγησία και οι φρικαλεότητες σε τούτον τον Πλανήτη!
Κείμενο και επιμέλεια κειμένου:thalia-botanologia.gr