Τι είναι το ρίζωμα των βοτάνων
Ρίζωμα – Πολλές φορές όταν αναφέρομαι στο “ρίζωμα” των βοτάνων με ρωτάτε πιο και τι είναι το “ρίζωμα”…λοιπόν…
Το ρίζωμα στη βοτανική είναι ένας υπόγειος πολυετής βλαστός, που αναπτύσσεται οριζόντια στην επιφάνεια του εδάφους ή κάτω από αυτή, και έχει τη δυνατότητα να σχηματίζει ρίζες και βλαστούς στα σημεία των οφθαλμών του και λειτουργεί ως αποθηκευτικό όργανο, αλλά κάποτε και ως μέσο αναπαραγωγής του φυτού.
Διατηρεί γενικά το κυλινδρικό σχήμα του βλαστού και επάνω του υπάρχουν εσοχές και εξογκώματα.
Το ρίζωμα αναπτύσσει προς τα κάτω κανονικές ρίζες, που εισχωρούν βαθύτερα στο έδαφος, αλλά φέρει και επάκριους οφθαλμούς, από τους οποίους εκφύονται βλαστοί ή και ανθοφόρα στελέχη.
Ριζώματα απαντώνται πολύ συχνά στα πολυετή ποώδη φυτά, όπως τα μονοκοτυλήδονα σπαθόχορτο,
το Canna και ο κάλαμος ή άκορος – Acorus Calamus
Σε κάθε περίπτωση το ρίζωμα, όταν υπάρχει, θεωρείται ως ο βασικός βλαστός του φυτού και όταν αποχωρισθεί από το υπόλοιπο φυτό, το κάθε τμήμα του μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να δώσει ένα νέο φυτό.
Οι ουσίες που αποθηκεύονται σε ένα ρίζωμα, οι λεγόμενες αποθησαυριστικές ουσίες, είναι άμυλα,
σάκχαρα, πρωτεΐνες και μερικές φορές και λίπη.
Αυτές αποθηκεύονται στο φλοιώδες παρέγχυμα και αργότερα τροφοδοτούν τα νεαρά φυτά, που θα προέλθουν από το ρίζωμα.
Με την αποθήκευση αυτή το ρίζωμα εξογκώνεται έντονα, χάνοντας κάποτε την αρχική κυλινδρική μορφή του με συμπίεση και διαπλάτυνση (όπως στον γλαδίολο), ή παίρνοντας τη μορφή περιδέραιου με εξόγκωση των γονάτων και βράχυνση των μεσογονατίων, όπως στο πολυγόνατο, γένος του οποίου η ίδια η ονομασία οφείλεται στο ρίζωμά του.
Μερικά ριζώματα που είναι ιδιαιτέρως πλούσια σε άμυλο, τρώγονται από τον άνθρωπο και από ζώα, όπως αυτά του ηλίανθου, ενώ άλλα έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, όπως της πιπερόριζας και του κουρκουμά, ή χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία, όπως της ίριδας.
Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται επίσης το ρίζωμα του ινδικού λωτού,
το γκάλανγκαλ, είδη Alpinia galanga,
Alpinia officinarum,
Boesenbergia rotunda και Kaempferia galanga,
το τζίντζερ και το κουρκούμι.
Χρήση των ριζωμάτων για την αναπαραγωγή και διάδοση καλλιεργούμενων φυτών γίνεται από αγρότες και κηπουρούς.
Η ίδια φυσική διαδικασία επιτρέπει την πλάγια επέκταση φυτών όπως το μπαμπού και τα αγρωστώδη, η οποία είναι για πολύ σπουδαία οικογένεια φυτών αφού σ΄ αυτή περιλαμβάνονται τα δημητριακά καθώς και πολλά κτηνοτροφικά φυτά.
Παραδείγματα φυτών που διαδίδονται με αυτόν τον τρόπο αποτελούν ο Λυκίσκος το ζυθοβότανο,
το σπαράγγι,
το τζίντζερ,
η ίριδα,
το κρινάκι μυγκέ, τα είδη της Canna και οι συμποδικές ορχιδέες.
Τα ριζώματα που φυλάσσονται από τους καλλιεργητές σε αποθήκες, υπόκεινται σε μολύνσεις από βακτήρια και μύκητες, που μπορούν να τα καταστήσουν ακατάλληλα για επαναφύτευση και να μειώσουν σε μεγάλο βαθμό τα αποθέματα.
Ωστόσο, τα ριζώματα μπορούν να παραχθούν και από καλλιέργειες φυτικών ιστών.
Η ικανότητα αυτή επιτρέπει μεγαλύτερα αποθέματα για επαναφύτευση και μεγαλύτερες αποδόσεις.
Οι φυτικές ορμόνες αιθυλένιο και ιασμονικό οξύ έχει βρεθεί ότι επάγουν και ρυθμίζουν την ανάπτυξη των ριζωμάτων, ειδικά στο ραβέντι.
Η γνώση της χρήσεως αυτών των ορμονών για την αύξηση των ριζωμάτων θα μπορούσε να βοηθήσει τους αγρότες όσο και τους βιολόγους να παράγουν φυτά από ριζώματα.
Ορισμένα φυτά έχουν ριζώματα που φύονται πάνω από το έδαφος ή κείνται στην επιφάνεια του εδάφους, όπως μερικά είδη ίριδας και
οι φτέρες, οι οποίες διαδίδονται με αυτά.
Φυτά με υπόγεια ριζώματα είναι μεταξύ άλλων όλα τα φυτά της οικογένειας Ζιγγιβεροειδή (Zingiberaceae),
το μπαμπού,
η διωναία,
η Physalis alkekengi,
το Toxicodendron diversilobum,
ο λυκίσκος, η αλστρομέρια, το εντυπωσιακό κρίνο των Ίνκας και τα αγριόχορτα.
Ρίζωμα κουρκουμά, ολόκληρο και αλεσμένο
Ρίζωμα ινδικού λωτού καθαρισμένο και κομμένο
Ρίζωμα κουρκουμά, ολόκληρο και αλεσμένο
Κείμενο και επιμέλεια κειμένου:thalia-botanologia.gr
