Λειτουργικά τρόφιμα : Ο ρόλος τους στην πρόληψη των ασθενειών
Λειτουργικά τρόφιμα
– Ο ρόλος τους στην πρόληψη των ασθενειών και στην προαγωγή της υγείας μας
– Μια δημοσίευση ομάδας εμπειρογνωμόνων για τη διατροφή και την ασφάλεια των τροφίμων
Το δόγμα “Το φάρμακο σου ας γίνει η τροφή σου και η τροφή σου ας γίνει το φάρμακο σου”, που συμβούλευε ο Ιπποκράτης πριν από περίπου 2.500 χρόνια, αποκτά καινούργιο ενδιαφέρον.
Συγκεκριμένα, υπήρξε έκρηξη του ενδιαφέροντος πολλών ατόμων, τα οποία ζητούν κάτι περισσότερο από το να κατευνάσουν την πείνα τους, για τον ρόλο που παίζουν συγκεκριμένα τρόφιμα ή τα φυσικά ενεργά συστατικά τους, τα αποκαλούμενα και λειτουργικά τρόφιμα, στην ενίσχυση της υγεία τους.
Σαφώς, τα περισσότερα τρόφιμα είναι λειτουργικά, καθώς παρέχουν θρεπτική αξία, γεύση και άρωμα.
Εντούτοις, κατά τα τελευταία χρόνια, ο όρος λειτουργικός για τα τρόφιμα έχει υιοθετήσει μια διαφορετική σημασία – την παροχή ενός επιπλέον φυσιολογικού οφέλους πέραν της κάλυψης των βασικών διατροφικών αναγκών.
Η σύνοψη αυτής της Επιστημονικής έκθεσης εξετάζει τη βιβλιογραφία για τα τρόφιμα από τα πρωτογενή φυτά και τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης που έχουν συνδεθεί με φυσικά οφέλη.
Παρόλο που έχουν εντοπιστεί πάρα πολλές βιολογικές δραστικές ενώσεις, αυτή η επισκόπηση επικεντρώνεται στα τρόφιμα και όχι στις συγκεκριμένες ενώσεις που απομονώνονται από αυτά.
Και ανάμεσα στους λαούς που τηρούν και κατανοούν μια ολιστική προσέγγιση της καλής υγεία είναι οι Ιάπωνες, οι οποίοι προτιμούν περισσότερο τα λειτουργικά τρόφιμα και ελπίζουν να διατηρήσουν την υγεία τους μέσω ενός ισορροπημένου και ολιστικού τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένης της ισορροπημένης πρόσληψης τροφής και της συνεχούς άσκησης και όχι μέσω της χρήσης φαρμάκων.
Τι είναι όμως τα λειτουργικά τρόφιμα;
Η Ιαπωνία έχει μακρά ιστορία χρήσης τροφίμων με οφέλη για την υγεία και οι Ιάπωνες είναι γνωστοί για τη μακροζωία τους.
Το 1991, το Υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας εισήγαγε έναν λειτουργικό κανονισμό για τα τρόφιμα που ονομάζεται “τρόφιμα για συγκεκριμένες χρήσεις υγείας” “foods for specified health uses”-FOSHU- στην Ιαπωνία.
Μετά την εισαγωγή του λειτουργικού συστήματος τροφίμων, πολλά, κλινικά αποδεδειγμένα, τρόφιμα FOSHU με οφέλη για την υγεία έχουν αναπτυχθεί και κυκλοφορήσει στην παγκόσμια αγορά.
Ο όρος λειτουργικά τρόφιμα είχε εισαχθή για πρώτη φορά στην Ιαπωνία στα μέσα της δεκαετίας του ’80 και εννοούσε τρόφιμα εμπλουτισμένα με ενισχυμένα θρεπτικά συστατικά, πέρα από τα θρεπτικά συστατικά που ούτως ή άλλως περιείχαν, τα οποία είχαν – και έχουν- τη ιδιότητα να βοηθούν συγκεκριμένες σωματικές λειτουργίες εκτός από το να είναι θρεπτικά.
Τα λειτουργικά τρόφιμα μπορούν να θεωρηθούν ως ολόκληρα, εμπλουτισμένα, ή ενισχυμένα** τρόφιμα που έχουν ισχυρά οφέλη για την υγεία μας πέρα από την παροχή βασικών θρεπτικών ουσιών, όπως βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, όταν καταναλώνονται σε αποτελεσματικά επίπεδα, ως μέρος μιας ποικίλης διατροφής σε τακτική βάση.
Η σύνδεση, όμως, της κατανάλωσης λειτουργικών τροφίμων με ισχυρισμούς υγείας και διατροφής*, θα πρέπει να βασίζεται σε υγιή επιστημονικά στοιχεία, με τη σήμανση “gold standard” να επαναλαμβάνεται και να ελέγχεται σε συνεχή βάση.
Οι μισοί από τους ισχυρισμούς υγείας σχετίζονται με τη βελτίωση της υγείας του γαστρεντερικού σωλήνα, χρησιμοποιώντας προβιοτικά- lactobacillus και bifidobacterium,
ολιγοσακχαρίτες και διαιτητικές ίνες.
Περίπου το 20% από τους ισχυρισμούς υγείας συνδέονται με τη μείωση των τριγλυκεριδίων.
Ένα άλλο 20% από τους ισχυρισμούς υγείας σχετίζονται με την υψηλή αρτηριακή πίεση- η υψηλή αρτηριακή πίεση συνδέεται άμεσα με καρδιαγγειακές παθήσεις,
την υψηλή LDL-χοληστερόλη,
το διαβήτη,
τη φθορά των δοντιών και την πρόσληψη μετάλλων και ιχνοστοιχείων.
Ο αριθμός των λειτουργικών τροφίμων στις 31 Ιανουαρίου 2019 ήταν 1753 και υπάρχουν ειδικοί πίνακες όπου αναφέρονται σημαντικοί ισχυρισμοί υγείας κάθε φορά που κάτι ανανεώνεται.
Ωστόσο, δεν υποστηρίζονται όλα τα τρόφιμα που ισχυρίζονται ότι είναι λειτουργικά, από αρκετά αξιόπιστα δεδομένα που αξίζουν τέτοιους ισχυρισμούς.
Αυτή η κριτική κατηγοριοποιεί μια ποικιλία λειτουργικών τροφίμων ανάλογα με τον τύπο των στοιχείων που υποστηρίζουν τη λειτουργικότητά τους, την ισχύ αυτών των στοιχείων και τις συνιστώμενες προσλήψεις.
Σήμερα τα λειτουργικά τρόφιμα αντιπροσωπεύουν έναν από τους πιο διεξοδικά ερευνημένους και ευρέως προωθημένους τομείς στις επιστήμες τροφίμων και διατροφής.
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι αυτά τα τρόφιμα και τα συστατικά δεν είναι μαγικές σφαίρες ή πανάκεια για τις κατ’ εξακολούθηση κακές συνήθειες υγείας των περισσοτέρων ατόμων σήμερα
Πολλές έρευνες που διεξήχθησαν την τελευταία δεκαετία έδειξαν ότι αυξανόμενος αριθμός ατόμων αναλαμβάνουν μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική τους υγεία και ευεξία και ότι στρέφονται όλο και περισσότερο στην υγιεινή διατροφή.
Έχει παρατηρηθεί όμως το φαινόμενο, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτών των ατόμων να μην γνωρίζουν βασικές αρχές και βασικές ιδιότητες πολλών βοτάνων και τροφών και να διαδίδουν παραπλανητικούς ισχυρισμούς με αποτέλεσμα να κάνουν κακό στον ίδιο τους τον οργανισμό, αλλά και σε άλλους ανθρώπους.
Δεν γνωρίζουν την πολυπλοκότητα της διαδικασίας της διάσπασης της τροφής,
δεν γνωρίζουν τις τροφικές δυσανεξίες,
δεν γνωρίζουν τι είναι θρέψη,
δεν γνωρίζουν τα προβλήματα που μπορεί να φέρουν οι απότομες διατροφικές αλλαγές – για αυτό απαιτείται προσοχή και υπευθυνότητα από όλους.
Η διατροφή είναι μόνο μία πτυχή μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την καλή υγεία.
Και ανάμεσα στους λαούς που τηρούν και κατανοούν μια ολιστική προσέγγιση της καλής υγεία είναι οι Ιάπωνες, οι οποίοι προτιμούν περισσότερο τα λειτουργικά τρόφιμα και ελπίζουν να διατηρήσουν την υγεία τους μέσω ενός ισορροπημένου και ολιστικού τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένης της ισορροπημένης πρόσληψης τροφής και της συνεχούς άσκησης και όχι μέσω της χρήσης φαρμάκων.
Παρόλα αυτά όμως έχουν εκφραστεί ανησυχίες για την ασφάλεια, και την επιστημονική διαχείριση των τροφίμων.
Μια πληθώρα από λειτουργικά τρόφιμα όπως ροφήματα,
δημητριακά και σούπες ενισχύονται με συστατικά, τα οποία μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο ορισμένα άτομα.
Τα ζητήματα ασφάλειας που σχετίζονται με όλα αυτά είναι περίπλοκα και το ζήτημα της αλληλεπίδρασης βοτάνων, σαν συστατικών κάποιων λειτουργικών τροφίμων, με φάρμακα που μπορεί να παίρνει κάποιο άτομο, πρέπει να τύχει μεγαλύτερης προσοχής.
Ένα παράδειγμα- δεν έχουν ληφθεί υπόψιν οι ισχυρές ιδιότητες των βοτάνων και η αλληλεπίδρασή τους με διάφορα φάρμακα, με αποτέλεσμα πολλά άτομα, τα οποία παίρνουν φάρμακα για υφιστάμενα προβλήματα υγείας να έχουν σοβαρά προβλήματα.
Τέτοια στοιχεία ώθησαν τις υγειονομικές αρχές πολλών κρατών, να εκδώσουν συμβουλές δημόσιας υγείας.
Βότανα όπως το βαλσαμόχορτο,
ο δυόσμος,
η μέντα,
η guarana,
το gotu kola,
το ginseng,
το ginkgo biloba,
η echinacea,
το kava kava,
η σπιρουλίνα,
η κολλιτσίδα, είναι βότανα ισχυρά και πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με τη χρήση τους ειδικά αν παίρνουμε φάρμακα.
Πολλές έρευνες που διεξήχθησαν την τελευταία δεκαετία έδειξαν ότι αυξανόμενος αριθμός ατόμων αναλαμβάνουν μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική τους υγεία και ευεξία και ότι στρέφονται όλο και περισσότερο στην υγιεινή διατροφή.
Έχει παρατηρηθεί όμως το φαινόμενο, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτών των ατόμων να μην γνωρίζουν βασικές αρχές και βασικές ιδιότητες πολλών βοτάνων και τροφών και να διαδίδουν παραπλανητικούς ισχυρισμούς με αποτέλεσμα να κάνουν χειρότερο κακό από καλό στον ίδιο τους τον οργανισμό, αλλά και σε άλλους ανθρώπους.
Δεν γνωρίζουν την πολυπλοκότητα της διαδικασίας της διάσπασης της τροφής,
τις τροφικές δυσανεξίες,
τη είναι θρέψη,
τα προβλήματα που μπορεί να φέρουν οι απότομες διατροφικές αλλαγές, για αυτό απαιτείται προσοχή και υπευθυνότητα από όλους
Απαιτείται πρόσθετη έρευνα και μελέτη των ήδη υπαρχόντων μελετών για να τεκμηριωθούν τα οφέλη για την υγεία των τροφίμων, για τα οποία οι σχέσεις διατροφής-υγείας δεν είναι επαρκώς επιστημονικά επικυρωμένες.
Η έρευνα σε λειτουργικά τρόφιμα δεν θα προωθήσει τη δημόσια υγεία εκτός εάν τα οφέλη των τροφίμων κοινοποιηθούν αποτελεσματικά στα άτομα, και τα ίδια τα άτομα να κατανοήσουν τη σοβαρότητα και τη σπουδαιότητα που έχει για τη ζωή μας η σωστή διατροφή, με γνώμονα τη γνώση.
Κυρίαρχη ομάδα των λειτουργικών τροφίμων ονομαστικά είναι:
το σκόρδο
το κρεμμύδι
το μπρόκολο και όλα τα σταυρανθή λαχανικά
το λεμόνι και το πορτοκάλι και όλα τα εσπεριδοειδή
όλα τα φρούτα και τα λαχανικά που περιέχουν Stanols και sterols
η βρώμη
ο λιναρόσπορος,
τα σταφύλια
οι ντομάτες
οι ξηροί καρποί
τα όσπρια
τα μούρα
τα προβιοτικά – όπως το γιαούρτι
όλα τα τρόφιμα που περιέχουν πρεβιοτικά
όλα τα βότανα που περιέχουν πρεβιοτικά
όλα τα βότανα που περιέχουν σίδηρο και διάφορες βιταμίνες
Λειτουργικές τροφές από ζωικές πηγές ονομαστικά είναι:
τα ψάρια,
το γάλα
το βοδινό κρέας
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al21306
*Ισχυρισμός είναι κάθε μήνυμα ή απεικόνιση, η οποία δεν είναι υποχρεωτική σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ ή εθνική νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένης τυχόν εικαστικής, γραφικής ή συμβολικής απεικόνισης, υπό οποιαδήποτε μορφή, η οποία δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το τρόφιμο έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Ισχυρισμός διατροφής είναι κάθε ισχυρισμός που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το τρόφιμο διαθέτει ιδιαίτερες ευεργετικές θρεπτικές ιδιότητες λόγω:
α) της ενέργειας – θερμιδικής αξίας – που:
i) παρέχει,
ii) παρέχει σε μειωμένο ή αυξημένο ποσοστό, ή
iii) δεν παρέχει, ή/και παρέχει
β) των θρεπτικών και άλλων ουσιών που:
i) περιέχει,
ii) περιέχει σε μειωμένο ή αυξημένο ποσοστό, ή
iii) δεν περιέχει,
Ισχυρισμός υγείας είναι κάθε ισχυρισμός που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σχέση μεταξύ μιας κατηγορίας τροφίμων, ενός τροφίμου, ή ενός συστατικού του και της υγείας – π.χ. «το ασβέστιο συμβάλλει στην ενίσχυση των οστών»
Είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε ότι ο τρόπος και η ποσότητα που καταναλώνεται ένα τρόφιμο είναι αυτό που το καθιστά «υγιεινό» ή «ανθυγιεινό» ενώ δεν υπάρχει καμία τροφή που να μπορεί να θεωρηθεί από μόνη της πανάκεια αν δεν αποτελεί μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής.
**Ενισχυμένα τρόφιμα
Τα εμπλουτισμένα ή ενισχυμένα τρόφιμα είναι τρόφιμα με προσθήκη θρεπτικών συστατικών, ώστε για να αυξήσουν τα επίπεδα που ήδη υπάρχουν φυσικά σε αυτά ή για να αποκαταστήσουν τα θρεπτικά συστατικά που χάνονται κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας.
Για παράδειγμα, ένας αριθμός βιταμινών και ανόργανων συστατικών προστίθενται στο άσπρο ψωμί από το νόμο καθώς αυτά χάνονται όταν το σιτάρι αλέθεται για να έχουμε το αλεύρι
Ορισμένες λειτουργικές τροφές θα μπορούσαν επίσης να θεωρηθούν ως εμπλουτισμένα τρόφιμα και το αντίστροφο.
Κείμενο και επιμέλεια κειμένου:thalia-botanologia.gr
